Dòng họ Nghiêm: 10 đời nối tiếp có người làm quan trong triều

Họ Nghiêm được coi là một trong những dòng họ lớn nhất của làng Quan Độ từ xưa tới nay. Dòng họ này không chỉ gìn giữ và tôn tạo được một ngôi đền thờ - nhà thờ họ khang trang mà còn lưu giữ được những tài liệu quý giá ghi chép về lịch sử dòng họ: Nghiêm thị thế phả, Nghiêm thị gia kê, Lịch đại sự tích, Gia phả lược biên, Thế phả giản yếu. Trong lịch sử, đã có những danh nhân làm rạng danh dòng họ không chỉ ở văn nghiệp mà còn ở võ nghiệp. PGS.TS Sử học Nguyễn Đức Nhuệ cho biết: Dòng họ Nghiêm ở Yên Phong là dòng họ nổi tiếng, hiện nay nhà thờ vẫn còn và rất nhiều cổ vật liên quan đến các vị tiến sĩ họ Nghiêm, ghi nhận, khẳng định, tôn vinh các nhân vật lịch sử và hướng cho con cháu, các thế hệ sau suy nghĩ về các vị tiên tổ.

Truyền thống của dòng họ Nghiêm không chỉ được tiếp nối ở con đường võ nghiệp mà còn ở cả sự nghiệp khoa cử, đỗ đạt. Theo gia phả của họ Nghiêm ở làng Quan Độ thì thủy tổ của dòng tộc cụ Nghiêm Phúc Lý đã ra làm quan võ cho nhà Lý khi Lý Thái Tổ lên ngôi vua. Liên tiếp 10 đời sau đó họ Nghiêm đều có người làm quan võ trong triều đình với những chức vụ trọng yếu. Nổi bật trong số đó phải kể đến Đại tư mã Nghiêm Tĩnh, ông đã mở đầu truyền thống tốt đẹp của dòng họ với những công trạng hiển hách được đời đời lưu truyền. Theo ông Nghiêm Xuân Khoái, hậu duệ đời 29 dòng họ Nghiêm ở làng Quan Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh thì Nghiêm Tĩnh là người văn võ kiêm toàn, sống thẳng thắn và chân thực với mọi người. Từ thời niên thiếu, Nghiêm Tĩnh theo học chữ Hán sau đó chuyển sang học võ nghệ và binh pháp, nhờ có trí thông minh cần cù và ham học lại được lớn lên trong gia đình nề nếp gia phong. Năm 25 tuổi, dưới thời vua Lý Cao Tông, Nghiêm Tĩnh làm quan võ, lên tới chức Đại tư mã kiêm Thị trung, sau được vua phong tước Quận công. Trải qua nhiều năm phụng sự dưới vương triều Lý, ông đã phò vua giúp nước, giải quyết công việc triều chính góp phần xây dựng bảo vệ giang sơn xã tắc, củng cố vững bền vương triều Lý. Với công lao to lớn, Nghiêm Tĩnh được nhà vua phong tước quận công, khi mất cụ được an táng và lập đền thờ tại quê nhà.

Kế thừa truyền thống cha ông, con trai của Đại tư mã Nghiêm Tĩnh chính là vị tướng quân tài ba Nghiêm Kế, người đã có công rất lớn trong việc đánh đuổi quân xâm lược Nguyên – Mông lần thứ nhất, giữ vững bờ cõi của nước nhà. Khi quân Nguyên – Mông sang xâm lược nước ta lần thứ nhất, Nghiêm Kế được vua Trần Thái Tông cử làm Bắc vệ Đại tướng quân có nhiệm vụ trấn giữ ở biên giới phía Bắc. Đầu năm 1258, quân địch theo lưu vực sông Hồng tiến vào xâm lược nước ta nhưng đến ngày 29/1/1258 quân ta ngược dòng sông Hồng tiến lên mở cuộc tấn công quyết liệt vào Đông Bộ Đầu, quân địch bị đánh bật ra khỏi kinh thành, chúng theo dòng sông Hồng tháo chạy về phía Tây Bắc. Trong cuộc truy kích đó, Nghiêm Kế đã dẫn một đội quân gồm hơn 700 binh lính đánh tung thâm vào đội hình quân giặc, lập chiến tích vẻ vang. Sau đó, đức Trần Hưng Đạo còn giao cho ông hàng vạn binh sĩ, mở những trận huyết chiến tiêu diệt kẻ thù. Nghiêm Kế đã liên tiếp lập nhiều chiến công hiển hách. Ông Nghiêm Xuân Khoái cho biết: "Thái bảo dũng Quận công Nghiêm Kế liên tiếp lập được nhiều chiến công vẻ vang góp phần vào chiến thắng của quân dân thời Trần, viết lên trang sử chói lọi của dòng họ. Được vua Trần phong đặc tiến phụ quốc - Bắc vệ Đại tướng quân và ban Hầu tước, rồi lên Công tước, tặng phong Thái bảo dũng Quận công. Để ghi nhớ công lao của cụ, trong từ đường có đôi câu đối “Bình thác trừ hung an xã tắc/ Phò Trần tá quốc cứu lê dân” hay là câu “Vi tích bình Mông vạn cổ phương danh thùy bắc địa/ Huân lao hộ quốc  thiên thu sự nghiệp chấn nam thiên”.

Dòng họ Nghiêm không chỉ có 10 đời liên tiếp làm võ tướng trong triều đình với những vị danh tướng như Nghiêm Tĩnh, Nghiêm Kế mà đây còn là một dòng họ có truyền thống khoa bảng. Đời đời nối tiếp, các thế hệ dòng họ Nghiêm dưới thời phong kiến luôn phát huy truyền thống của dòng tộc.Đến đời Nghiêm Phụ, thời vua Lê Thánh Tông, ông đã trở thành nhà khoa bảng đầu tiên của dòng họ 10 đời vào triều làm quan nhưng đều làm quan võ. Năm 29 tuổi, khoa thi hội năm Mậu Tuất thời Hồng Đức năm thứ 9 (1478), ông đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân và được ban chức quan Gia hạnh Đại phu - Nghệ An đạo tán trị Thừa Tuyên xứ - Tổng đốc. Theo nhà sử học Lê Văn Lan thì Nghiêm Phụ chính là người khai khoa cho dòng họ Nghiêm ở làng Quan Độ: Từ chỗ là thập đại liên đăng quan triều toàn với tư cách là võ quan, cho dù là võ quan cao cấp, thì bây giờ đến đời Nghiêm Phụ thì dòng họ Nghiêm Quan Độ mới bắt đầu có nhà khoa bảng lớn và từ đấy mở ra truyền thống khoa bảng, học hành chữ nghĩa, thi cử đỗ đạt.

Cùng thời với Nghiêm Phụ, em họ của ông là Nghiêm Ích Khiêm đỗ Hoàng Giáp tiến sĩ thời Hồng Đức thứ 21 (1490). Nếu Nghiêm Phụ là người khai khoa cho dòng họ thì Nghiêm Ích Khiêm được đánh giá là người xuất sắc nối tiếp truyền thống khoa bảng của dòng họ. Nghiêm Ích Khiêm là người học rộng tài cao, văn võ song toàn. Khi mới ra làm quan, ông là quan văn nhưng sau đó đã chuyển sang quan võ tới chức Đạt tín đại phu - Cẩm y vệ Đoán sự ty - Đoán sự - Cẩm y vệ Đô chỉ huy sứ và luôn luôn thường trực tại điện Kim Quang. Trong khi làm quan, Nghiêm Ích Khiêm luôn đề cao phẩm hạnh trung nghĩa đức nhân, giữ trọn thần tiết vua, với nước, do vậy ông đã được nhà vua sủng ái, sĩ phu trọng vọng.

Dòng họ Nghiêm là một dòng tộc lớn có nhiều đóng góp trong lịch sử của dân tộc. Gia tộc họ Nghiêm đã cống hiến cho quê hương, đất nước những vị danh nhân lỗi lạc mà các thế hệ sau luôn tự hào và tiếp nối truyền thống đó.

Nguồn: Theo vov.vn - https://vov2.vov.vn/van-hoa-giai-tri/dong-ho-nghiem-10-doi-noi-tiep-co-nguoi-lam-quan-trong-trieu-34581.vov2